KOHLBERG’İN AHLAKİ GELİŞİM KURAMI

 

Kohlberg bilişsel olarak çocuğun kendi ahlaki yargılarını oluşturduğu fikrini ortaya attı. Kohlberg’e göre ahlaki gelişim dizgesi 3 temel aşama ve 6 alt evreden oluşur.

İlk aşama uzlaşı öncesi dönemdir.

     1.Evre: 0-7 yaş arasında görülür. Ahlak anlayışı davranışın sonuçlarına göre şekillenir. Çocuklar cezadan kaçınmak için kurallara uyarlar. Ahlaki olanı davranışın sonuçları belirler. Eğer ceza yoksa her şey yapılabilir. Davranışla orantılı gelen ceza ne kadar kötü ise davranışta o kadar kötüdür. Diğer insanların farklı bakış açıları olabileceği düşüncesi gelişmemiştir.
     2.Evre: 7-10 yaş arasında ortaya çıkar. Bu evrede çocuk takdir görmeye, sevilmeye, ödüllendirilmeye yönelik olarak kurallara uymaktadır. Bireyin en çok yararına olan davranış ahlaki olarak kabul edilir. Bu evrede birey için ahlak kısasa kısas şeklindedir. Örneğin ne kadar verirsem o kadar almalıyım.

İkinci aşama uzlaşı dönemidir.

Bu dönem ergenlik döneminde ortaya çıkıp yetişkinlik dönemine kadar sürebilir. Davranışın ahlaki olup olmadığını beklentiler ve toplumun bakış açısı belirlemektedir.

      3.Evre: onaylanmak, otoriteyle uyumlu olmak, suçlu duruma düşmemek, toplumdan dışlanmamak yani iyi çocuk olmak için kurallara uyar. İyi olan davranış, diğer bireyler hoşnut kılan, onlara yardım eden ve onlar tarafından beğenilen davranıştır. Çoğunluğun davranışıyla bir uzlaşım vardır. Bu evrede birey toplumun kurallarına, çocuk ise anne ve babanın kurallarına göre hareket etmelidir.
     4.Evre: bu evrede toplumdaki düzenin sürmesine hizmet etmek için yasalara, kurallara ve sosyal uzlaşımlara uyma durumu öne çıkar. Kurallara, otoriteye uyma ve toplumun isteklerini yerine getirme davranışı ön plana çıkmıştır. Toplumsal yarar bireysel yararın önüne geçmiştir. Örneğin hiç kimse trafik şıklarına uymasa bile kurallar emrettiği için trafik ışıklarına uyulması yanlısı olmak.

Üçüncü aşama uzlaşı sonrasıdır.

Toplumdan bağımsız olarak bireyin varlığı kabul edilir. Bireyin bakış açısı gerektiğinde toplumun bakış açısı kadar önemlidir. Bu düzey, evrensel ahlak kurallarını, değerleri ve evrensel hukuki uzlaşmaları gözetir. Hatta birey dahil olduğu grubun kurallarıyla çelişse bile kendi kurallarına sahip çıkar.

     5.Evre: insanların farklı fikirleri ve değerleri olabileceği bunlara saygı duyulması gerektiği anlayışı vardır. Yaşam ve seçim hakkı herkese aittir ve engellenemez. Tek bir doğru yoktur. Bu bakımdan kanun mutlak kontrat değil, sosyal kontrat olarak görülür. Gerektiği noktada çoğunluğun kararı ile insanların yararına olabilecek şekilde değiştirilir. Toplumun yararına olmayan kurallar yeri geldiğinde daha yararlı olanı ile değiştirilir. Bu çoğunluğun kararı ile yapılır amaç çoğunluğun çıkarına olanla uzlaşı sağlamaktır. Demokratik anlayış bu evrede ahlak anlayışını temsil eder. İyi olan eylem tüm toplum tarafından kabul edilmiş kurallara göre tanımlanır. Temel hakları göz ardı eden anlaşmalar, bireyler isteyerek girmiş olsalar bile, ahlaki açıdan geçersiz sayılır.
     6.Evre: Ahlaki gelişimin son evresidir. Bu evrede ahlaki akıl yürütme, evrensel ahlak ilkelerine dayalı soyut çıkarsamaları temel alır. Bu son evreye evrensel ilkeler evresi adı verilir. Bu evrede kişisel ahlaki değerler, toplum kurallarından daha farklı olan soyut ilkelere dayanmaktadır. Yasalar yalnızca adalet ilkesine dayandığı sürece geçerli sayılır. Bireylerin yasalarca tanınmış haklarından çok, ahlaki eyleminin ne olduğu önemlidir. Hayatın değeri çok önemlidir. Söz konusu hayatın değeri olduğunda bunun kime ait olduğu, ne tür bir ilişki veya yakınlık kurduğu önemli değildir. Karar verirken empati yaparak o durumda kendisi olsa ne yapardı diye düşünür.

Kohlberg’e göre bireylerin çoğunluğu 2.evrede yaşar ve çok azı 3.evreye geçer. Son evreye çok az sayıda insanın ulaşabildiğini söylemiştir.